7 października 1944 r. utworzono Milicję Obywatelską
Aparat represji był „mieczem i tarczą” komunistycznej partii, narzędziem w jej ręku. W pierwszej fazie miał umożliwić spacyfikowanie społeczeństwa i zdławienie oporu – w sposób brutalny i bezwzględny. W fazie drugiej miał zapewnić komunistom możliwość sprawowania władzy, a więc trzymać społeczeństwo w ryzach i stabilizować monopolistyczną władzę komunistów. Powołana w tym celu formacja Milicji Obywatelskiej odegrała fundamentalną rolę w zapewnieniu komunistom władzy w Polsce. Ponadto jej Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO) skutecznie zwalczały opozycję m.in. w latach 80. XX w., słynąc z bezwzględności i brutalności wobec protestujących.
Na straży „czerwonego” porządku
Milicja Obywatelska została utworzona 7 października 1944 r. na podstawie manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego oraz dekretu o powołaniu MO. Stanowiła jeden z elementów składowych aparatu terroru, typowego dla krajów niedemokratycznych i służącego do inwigilowania obywateli w celu wykrycia wrogów ustroju. Formację zorganizowano na wzór wojskowy i całkowicie podporządkowano kierownikowi resortu Bezpieczeństwa Publicznego. W kolejnych latach zwierzchnictwo nad działalnością MO przejął minister spraw wewnętrznych. Zamiast strzec porządku i bezpieczeństwa publicznego. MO stała się filarem zapewniającym władzę nominatom z Moskwy.
W skład Milicji Obywatelskiej początkowo wchodzili partyzanci Armii Ludowej, żołnierze oddelegowani z tzw. ludowego Wojska Polskiego, członkowie Polskiej Partii Robotniczej, a także Polskiej Partii Socjalistycznej i Stronnictwa Ludowego oraz wszyscy ci, którzy w formacji mundurowej upatrywali chęć polepszenia swojego losu.
W początkowym okresie istnienia, tj. w latach 1944–1956, MO uczestniczyła w zwalczaniu ugrupowań wywodzących się z Armii Krajowej i innych organizacji tworzących w czasie okupacji podziemie niepodległościowe m.in. Żołnierzy Wyklętych. Dość szybko stała się również narzędziem w dyscyplinowaniu społeczeństwa. Funkcjonariusze tej formacji brali udział m.in. w tłumieniu protestów społecznych w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu oraz w kolejnych latach 80. Ponadto milicjanci wspomagali również działania Służby Bezpieczeństwa, która także zwalczała opozycję antykomunistyczną.
„ZOMO – bijące serce partii”
Po poznańskim Czerwcu w 1956 r. w ramach Milicji Obywatelskiej powołano specjalną jednostkę – Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Ich zadaniem było natychmiastowe reagowanie na zamieszki, które miały przede wszystkim likwidować „zbiorowe naruszenia porządku publicznego” i zapobiegać sytuacjom kryzysowym. W rzeczywistości funkcjonariuszy ZOMO wykorzystywano do brutalnego tłumienia i pacyfikowania manifestacji, demonstracji i innych wystąpień często o charakterze pokojowym.
„Chrzest bojowy” tej formacji miał miejsce już w 1957 r., kiedy to zomowcy rozbili strajk łódzkich tramwajarzy. W następnych latach brali udział w pacyfikowaniu wszystkich dużych protestów społecznych. Warto podkreślić, że ZOMO było jedną z najlepiej wyszkolonych i wyposażonych formacji używanych do rozbijania demonstracji w całym bloku komunistycznym. Jego działania charakteryzowały się brutalnością i bezwzględnością, zomowcy uchodzili zaś za bezmyślne narzędzie systemu – stąd malowane na murach hasło „ZOMO – bijące serce partii”. Po wprowadzeniu stanu wojennego funkcjonariusze tej formacji stali się symbolem brutalności władz PRL, m.in. to pluton specjalny ZOMO zastrzelił 9 górników w kopalni „Wujek”. W chwili powstania ZOMO liczyło 6,6 tys. funkcjonariuszy, a pod koniec istnienia PRL osiągnęło stan 13 tys. osób. Po raz ostatni ZOMO zostało użyte 3 lipca 1989 r., kiedy rozpędziło demonstrację przeciwko zaproponowaniu kandydatury generała Wojciecha Jaruzelskiego na urząd prezydenta Polski.
Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej był jednym z fundamentów, na którym oparła się komunistyczna władza. Tworzyło go Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, a w terenie Wojewódzkie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego. Zarówno Milicja Obywatelska, jak i jej Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej służyły do zwalczania opozycji antykomunistycznej. Funkcjonariusze, służąc w obu jednostkach, zasłynęli z brutalności i bezwzględności względem obywateli. Dopiero zmiany ustrojowe i upadek systemu komunistycznego spowodował upadek formacji. Oddziały ZOMO rozwiązano już 7 września 1989 r. Natomiast Milicja Obywatelska istniała aż do 10 maja 1990 r., kiedy to została rozwiązana, a w jej miejsce powołano do życia Policję.
źródło: IPN
